سناریوی نخست: پسر ۱۹ ساله‌ای را در اورژانس می‌بینید. درد شدید شکم دارد. تهوع او نسبتاً شدید است و یک بار استفراغ کرده است. آزمایشش، تعداد لکوسیت حدود یازده هزار عدد در میکرولیتر را نشان می‌دهد.
سونوگرافی شکم درخواست می‌کنید که می‌گوید به علت درد بیمار، نمای خوبی برای بررسی از نظر سنگ و آپاندیسیت، یافت نشد. به اقدام بعدی خود فکر می‌کنید. سی‌تی اسکن مناسب است؟
تصمیم می‌گیرید که سی‌تی اسکن بکنید. چربی دور آپاندیس تغییراتی داشته است. به آپاندیسیت بیشتر از قبل مشکوک می‌شوید. با جراح درخواست مشاوره می‌دهید.
بیمار شما را صدا می‌زند. می‌گوید که علائمش را هم با گراک و هم با ChatGPT چک کرده است. آن‌ها چند تشخیص گفته‌اند و در ادامه تعدادی آزمایش پیشنهاد داده‌اند. می‌خواهد یک لیست به شما نشان بدهد. تأکید می‌کند که این‌جا گفته تعدادی از افراد با تشخیص آپاندیسیت به اتاق عمل می‌روند ولی آپاندیس‌شان مشکلی ندارد.
چه کار می‌کنید؟
این موقعیت را اگر تاکنون تجربه نکرده باشید، قطعاً در آینده‌ای نزدیک خواهید دید. همان‌طور که در این سال‌ها بیماران بیشماری می‌گفتند که ما در «اینترنت» علا‌ئم‌مان را زدیم یا «گوگل» کردیم، اکنون احتمالاً با عباراتی همچون «هوش مصنوعی گفت یا ChatGPT گفت» مواجه خواهیم شد.
با وجود مدل‌های بزرگ زبانی، این گفتگو راحت‌تر و خوشایندتر از گوگل کردن شده و بیماران نیز سریع‌تر نیز به جواب می‌رسند. اگر در چنین موقعیتی قرار بگیرید چه کار می‌کنید؟ عصبانی می‌شوید که من دکتر هستم یا موبایل تو؟ شاکی می‌شوید که اگر می‌خواستی با آن بررسی بکنی، پس چرا به بیمارستان آمدی؟
فکر نمی‌کنید بهتر است که اکنون و در هنگامی که در فضای خستگی و تنش نیستیم، به این موقعیت فکر بکنیم تا وقتی که برای نخستین بار بخواهیم این حالت را در بیمارستان تجربه بکنیم و فی‌البداهه حرفی بگوییم؟
حالا نوبت سناریوی دوم است: خانم ۲۸ ساله‌ای در اورژانس بستری شده است. می‌گوید که هنگام ورزش درد شدیدی را در قفسه سینه حس کرده است. از او عکس گرفته‌اند و نوار قلب. گفته‌اند هر دو مشکلی ندارد. می‌خواهید به قلبش گوش بدهید که با گذاشتن استتوسکوپ، دردش می‌گیرد. با فشار روی دیواره قفسه سینه، به درد می‌آید.
دوباره عکسش را نگاه می‌کنید. استخوان جناغش شکسته است و در نگاه اول چون به آن دقت نکرده بودید، متوجه‌اش نشدید. اما چرا باید این اتفاق در یک فرد ۲۸ ساله سالم بیفتد؟ نمی‌دانید. تصمیم می‌گیرید بررسی از نظر علل ثانویه استئوپروز و شکستگی پاتولوژیک را انجام بدهید.
جواب آزمایش‌های اولیه، به جز کلسیم که کمی بالا گزارش شد، طبیعی هستند. هیچ چیزی به نفع بدخیمی‌ها ندارد. با ChatGPT مشورت می‌کنید. توصیه می‌کند با توجه به کلسیم کمی بالا و شکستگی پاتولوژیک از نظر مالتیپل مایلوم و پرکاری پاراتیروئید بررسی بکنید. دومی به جایی نمی‌رسد.
اولی نیز، هم به خاطر تصویربرداری‌ها هزینه‌بر است و هم به خاطر نیاز به نمونه‌برداری از مغز استخوان، دردناک. به باقی شرایط بیمار نیز نمی‌خورد. اما ایده‌ی دیگری ندارید.
به بیمار می‌گویید که این نظر هوش مصنوعی است یا خودتان؟
شاید بهتر باشد به یک سؤال دیگر نیز که مکمل سناریوی دوم است، فکر کنید. به نظر شما بیماران در حال حاضر پزشک انسانی را ترجیح می‌دهند یا توصیه‌های هوش مصنوعی را؟ سؤال را کمی سخت‌تر بکنیم: فکر می‌کنید خطای انسانی را ترجیح می‌دهند یا خطای تکنولوژی را؟
پس از فکر کردن به این سؤال‌ها، جواب خود را برای حداقل یکی از سه سؤال فوق (سناریوی اول، سناریوی دوم و سؤال‌های سوم) بنویسید تا باقی درس برای شما، نمایش داده شود.
ترتیبی که مدرسه پزشکی برای مطالعه‌ی مجموعه درس «هوش مصنوعی و پزشکی» پیشنهاد می‌دهد، به صورت زیر است:
برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید
برای سناریوی اول به بیمار توضیح میدم که هوش مصنوعی لزوما همه اطلاعات لازم رو که یه پزشک میتونه صرفا با مشاهده دریافت کنه و تو تشخیص بهش کمک میکنن رو نداره و تشخیص هایی که میده صرفا با نشانه هایی هست که خود بیمار بهش داده پس همیشه قابل اطمینان نیست
در سناریوی سوم بنظرم هنوز درنظر افراد زیادی تکنولوژی ابهت خاصی داره که نمیتونه اشتباه کنه
برای خود من هم اوایل که متوجه اشتباهش شدم،غیرقابل باور بود
پس بنظرم اشتباه انسانی برا افراد ملموس و آشنا تره
پیرامون هر دو سناریو، سعی دارم به عنوان «دانشجو»ی پزشکی به وضعیت نگاهی بیندازم نه به عنوان یک پزشک؛ تفاوتش را قطعا خوب میدانید …
حال تنها در مورد سناریوی اول؛ هوش مصنوعی دریچه ای جدید و زیبا به سوی داده های کنونی در دسترس انسان، استنباط ها و استنتاج های نشأت گرفته از آنهاست، درست همان چیز هایی که علم طبابت بر آن ها استوار است؛ البته قطعا این دریچه دارای نقایصی است اما نباید این نقص ها را به ناکارآمدی تعبیر کنیم لذا در این سناریو، از آنجایی که هوش مصنوعی را، به عنوان دانشجو، در منظر استاد میبینم قطعا جزئیات پرامپت داده شده و پاسخ دریافت شده را بررسی خواهم کرد و اگر موردی باشد که بتواند در کشاکش موجود، حتی اندکی، مرا یاری کند، به آن خواهم پرداخت و از آن تلمذ خواهم کرد، از سوی دیگر اگر موردی با اطلاعات و داده های موجود در تناقض باشد، واضحا آن را برای بیمار توضیح خواهم داد؛ به دو دلیل؛ یک، رعایت اصل honest discussion و دو، جلب اعتماد بیمار و ارائه حس مهم بودن او و نظراتش در روند درمان بیماری اش.
در مورد سناریوی اول، از بیمار میخوام که اگه امکانش هست مکالمه‌ش رو نشونم بده تا توضیح بدم بهش.
اگر در حال حاضر بپرسید به عنوان کسی که تا حدی دانش پزشکی داره قطعا پزشک رو ترجیح میدم ولی تا ۱۰ سال آینده اصلا بعید نیست نظرم عوض بشه. اما از دید بیماران من فکر میکنم یک قیاس وجود داره بیماران عملکرد پزشک انسانی رو که بارها تحت آزمایش قرار گرفته و طبیعتا بارها شکست خورده رو با هوش مصنوعی مقایسه میکنن که هنوز خیلی کمتر آزموده شده و کارنامه سفیدی داره که تعبیر به یک کارنامه درخشان میشه . نکته دیگه اینکه اکثر مردم درک درستی از هوش مصنوعی علی الخصوص مدل های زبانی ندارن به نظر تصور ایلی ها از هوش مصنوعی در حال حاضر موجودی باهوش تر و فراتر از انسانه و خب نتیجه این تفکر هم واضحه
در پاسخ به سوال سوم، من فکر میکنم همچنان پزشک انسانی ارجحیت داشته باشه. اما نه هر پزشکی، در واقع من فکر میکنم با پیشرفت مدل‌های زبانی بزرگ، باید وقت و حوصله‌ای که پزشک برای بیمار می‌ذاره و در مورد بیماری‌ش، سیر درمانش و توصیه‌های لازم بهش توضیح میده، بیشتر از قبل باشه تا همچنان مورد اعتماد و احترام باشه. اگر ما با بی‌حوصلگی با بیمار برخورد کنیم، باید انتظار شنیدن جواب‌های مثل “اینو که خودمم از چت جی‌پی‌تی پرسیده بودم” یا حتی “از چت جی‌پی‌تی پرسیدم خیلی هم کامل‌تر توضیح داد” رو داشته باشیم.
در جواب سوال سوم، در حال حاضر انسانی، بخاطر ارتباط و هدلی بین انسانها، اما در آینده و زمان که humanoid robot همراه با هوش مصنوعی های پیشرفته تر به نظر من نه فقط در پزشکی بلکه در تمام جنبه های زندگی ارتباط بین انسانها به ارتباط بین انسان و ربات های متخصص تبدیل میشه، و به نظر من این آینده زیاد هم دور نیست.
در مورد سوال سوم
در حال حاضر به نظرم بیماران پزشک انسان رو ترجیح می‌دهند و همینطور خطای انسانی رو.
به این دلایل
اعتمادی که بیماران در حال به پزشک انسانی دارن نه فقط بخاطر دانش پزشکی بلکه بخاطر ایجاد ارتباط انسانی، همدلی، حمایت عاطفی و احساس خیرخواه بودنه.
اینکه پزشکی باشه و یقه ای داشته باشه که بیمار بیاد بگیره و بگه چرا خطا کردی خیلی رضایت بخش تر از اینه که بخوای بری هوش مصنوعی رو بازخواست کنی. که اونم طبق معمول بگه :«حق با شماست! بیایید دوباره اطلاعات بیمارتان را بررسی کنیم و ببینیم که آیا….»
بیماران میخوان یکی باشه که مسئولیت درمان رو بر عهده بگیره، پیشنهاد و تصمیم نهایی رو بگه و تا حد زیادی اطمینان بخشی بکنه. هوش مصنوعی فعلا گردن گیرش خرابه و میگه:«البته توصیه میکنم حتما در مورد بیماری تان و روند درمان با پزشک خود مشورت کنید.»
با سلام و احترام،
در سناریوی اول به بیمار میگم کلماتی که بر اساس اونها در هوش مصنوعی جست و جو میشه، نتیجه ی جست و جو رو تغییر میدن، پس باید کلمات و اصطلاحات تخصصی پزشکی در جست و جو استفاده بشن تا به تشخیص درست برسیم، وگرنه با کلمات عامیانه ممکنه مسیر تشخیص و درمان بیماری کاملا منحرف بشه و ایشون آسیب ببینن.
بهشون میگم آزمایشاتی که لازم بوده هم براشون انجام شده (اگر واقعا انجام شده باشه!) و با در نظر گرفتن همه‌ی نکات (علائم+آزمایشات+تصویربرداری) با توجه به دانش روز پزشکی نفع جراحی بیشتره تا زیانش.
در سناریوی دوم، بستگی به مخاطب داره که چقدر توضیح نیاز داشته باشه. ممکنه به یک نفر بگم نظر خودم پس از بررسی منابع مختلف اینه که برای MM براشون اقداماتی رو شاید لازم باشه انجام بدیم. به یک نفر هم توضیح بدم که با هوش مصنوعی که به منابع مختلف دسترسی داره مشورت کردم و جمع بندی این بود. (جز راست نباید گفت، هر راست نشاید گفت!)
سوال سوم هم به نظرم افراد خطای انسانی رو ترجیح میدن چون مجازات انسان و مقصر دونستنش شدنیه اما مجازات هوش مصنوعی و شکایت ازش نشدنیه یا حداقل نشدنی به نظر میرسه.
با سپاس.
در مورد اول بر اساس socioeconomical status بیمار این گزاره رو بهش توضیح میدم که خطر عمل نکردن در صورت تشخیص درست آپاندیسیت بسیار بیشتر از خطر عمل کردن با تشخیص اشتباه هست.
در مورد دوم فکر میکنم بیماران همچنان پزشک در فرم انسانی رو به هوش مصنوعی ترجیح می‌دهند.
در مورد سوم هم هنوز شک دارم ولی تجربه شخصیم اینکه خطای دستگاه راحت‌تر تحمل میشه تا خطای انسانی.
در مورد سناریوی اول: درسته که تعدادی از افرادی که با تشخیص آپاندیسیت جراحی میشن، نهایتا مشخص میشه آپاندیسشون مشکلی نداشت.
اما ضرر اینکه آپاندیسیت باشه و جراحی نشه، خیلی بیشتر از اینه که جراحی نشه اما آپاندیسیت باشه.
در مورد سناریو دوم: بنظرم بیماران در حال حاضر ترجیح میدن که بشنون این نظر پزشکه تا ChatGPT.
سوال انتهایی: در حال حاضر پزشک انسانی رو ترجیح میدن، اما اگر قرار باشه یک مورد خطا داشته باشه، اون خطای تکنولوژیه تا خطای انسانی.