تفاوت گاواژ و لاواژ

در بیمارستان، دو تکنیک گاواژ (Gavage) و لاواژ (Lavage) نقش مهمی در مدیریت بیماران دارند.

این دو تکنیک اغلب در زمینه‌های مختلف، مانند تغذیه، درمان، و پاکسازی استفاده می‌شوند و شناخت تفاوت آن‌ها برای کادر درمان حیاتی است.

در این درس، به بررسی تاریخچه، موارد استفاده و تفاوت گاواژ و لاواژ می‌پردازیم.

تعریف گاواژ

گاواژ فرایندی است که طی آن مواد مغذی به وسیله لوله‌ای به داخل معده یا روده وارد می‌شوند. این روش معمولاً در بیمارانی استفاده می‌شود که به دلایل مختلف، توانایی بلع یا تغذیه از طریق دهان را ندارند. به این روش تغذیه لوله‌ای (Tube Feeding) نیز گفته می‌شود.

تاریخچه گاواژ

استفاده از گاواژ به قرن نوزدهم بازمی‌گردد. اولین کاربرد آن برای مدیریت سوءتغذیه و ناتوانی تغذیه‌ای بود. در دهه ۱۸۵۰، لوله‌های ابتدایی از جنس مواد طبیعی مانند پوست مارماهی یا استخوان نهنگ ساخته می‌شدند. جان هانتر در قرن هجدهم، برای اولین بار مفهوم لوله‌های تغذیه‌ای را مطرح کرد. در اواخر قرن نوزدهم، با معرفی لوله‌های انعطاف‌پذیر و افزایش توجه به روش‌های کاهش عفونت، کاربرد این روش گسترش یافت.

کاربردهای پزشکی گاواژ

1. تغذیه بیماران با ناتوانی بلع: بیماران مبتلا به سکته مغزی یا سایر بیماری‌های عصبی.
2. درمان سوءتغذیه: برای کودکانی که به دلیل نارسایی رشد نیاز به حمایت تغذیه‌ای دارند.
3. بیماران جراحی: در افرادی که جراحی‌های سیستم گوارشی داشته‌اند.
4. مدیریت اختلالات گوارشی: مانند گاستروپارزی.

انواع لوله‌های تغذیه

رایج‌ترین روش گاواژ استفاده از لوله نازوگاستریک است.

لوله نازوگاستریک (nasogastric – NG tube) یک روش موقتی است و اگر فردی طولانی‌مدت‌تر به گاواژ نیاز داشته باشد، سراغ یک روش مطمئن‌تر می‌رویم – زیرا که لوله NG عوارضی همانند آسپیراسیون، زخم کردن پره بینی و … را به همراه دارد.

لوله نازوژژونال (Nasojejunal Tube – NJ): از بینی عبور کرده و تا روده کوچک ادامه پیدا می‌کند. این لوله برای بیمارانی که نمی‌توانند تغذیه معده‌ای داشته باشند، استفاده می‌شود.

لوله گاستروستومی (Gastrostomy Tube – G): این لوله مستقیماً از دیواره شکم به معده وارد می‌شود و برای استفاده طولانی‌مدت مناسب است.

لوله ژژونوستومی (Jejunostomy Tube – J): مستقیماً به روده کوچک وارد می‌شود و برای بیماران با مشکلات شدید گوارشی استفاده می‌شود.

تعریف لاواژ

لاواژ به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن یک اندام یا حفره بدن با استفاده از مایعات شسته می‌شود. این روش می‌تواند برای اهداف تشخیصی، درمانی یا پاکسازی استفاده شود. به عنوان مثال، لاواژ معده برای تخلیه محتویات معده و لاواژ برونکوآلوئولار برای شستشوی مجاری تنفسی تحتانی به‌کار می‌رود.

تاریخچه لاواژ

تاریخچه استفاده از لاواژ به اوایل قرن نوزدهم بازمی‌گردد، زمانی که این روش به‌عنوان ابزاری برای مدیریت مسمومیت‌ها و تخلیه معده توسعه یافت.

اولین کاربردهای ثبت‌شده از لاواژ معده شامل تخلیه سموم یا داروهایی که بیش از حد مصرف شده بودند، بود. همچنین، این روش برای پاکسازی دستگاه گوارش قبل از جراحی به‌کار گرفته می‌شد.

در ادامه، تکنیک‌های جدیدی مانند لاواژ برونکوآلوئولار (BAL) در قرن بیستم معرفی شدند که نقش مهمی در تشخیص و درمان بیماری‌های تنفسی ایفا کردند.

بعضی انواع لاواژ و کاربردهای آن‌ها

1. لاواژ معده (Gastric Lavage)

این فرایند جهت شستشوی معده با استفاده از لوله‌ای که از طریق دهان یا بینی وارد معده شده، انجام می‌شود.

برخی کاربردهای لاواژ معده:

• درمان مسمومیت‌ها و اوردوز دارویی، به‌ویژه در مواردی که مواد سمی ظرف یک ساعت مصرف شده باشند. دقت کنیم که این روش برای هر سمی نیست و در برخی مواد مثل نفت و یا مواد اسیدی/بازی، ممنوعیت مطلق دارد.
• کاهش دمای بدن در موارد هیپرترمی شدید با استفاده از شستشوی معده با سالین سرد.
• آماده‌سازی معده برای جراحی یا مدیریت ناهنجاری‌هایی مانند آترزی دئودنال در نوزادان.

2. لاواژ برونکوآلوئولار (Bronchoalveolar Lavage – BAL)

این فرایند برای شستشوی مجاری تنفسی تحتانی با استفاده از برونکوسکوپ انجام می‌شود.

برخی کاربردهای لاواژ برونکوآلوئولار:

• تشخیص عفونت‌های ریوی در وقتی که کشت خلط پاسخ گو نیست (به‌ویژه در بیماران با نقص ایمنی).
• مدیریت برخی از بیماری‌های ریوی مثل پروتئینوز آلوئولار.
• تخلیه موکوس (اصطلاحاً toilet bronchoscopy انجام می‌شود).

3. لاواژ پریتوئن تشخیصی (Diagnostic Peritoneal Lavage – DPL)

این روش برای بررسی وجود مایعات آزاد (اغلب مواقع خون) در حفره شکمی انجام می‌شود که به‌ویژه در تشخیص خونریزی داخل شکمی ناشی از تروما کاربرد دارد.

این روش برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ توسط Hauser Root توصیف شد (+) و از آن زمان به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در مدیریت تروماهای شکمی مورد استفاده قرار گرفت.

البته در سال‌های اخیر با جایگزینی سونوگرافی تروما (FAST)، کاربرد این روش کمتر شده است.

تفاوت گاواژ و لاواژ چیست؟

پس به طور کلی گاواژ برای ورود مواد مغذی یا دارو به بدن از طریق لوله‌ای منتهی به معده یا روده استفاده می‌شود، درحالی که لاواژ برای شستشو و تخلیه مواد از بخش‌های مختلف بدن به کار می‌رود. ساده‌تر بگوییم، ورودی و خروجی لاواژ دست خودمان است؛ اما در گاواژ، ورودی فقط دست ماست و خروجی (دفع مدفوع) دست بدن.

برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید