درمان کبد چرب

تاکنون به تشخیص کبد چرب رسیده‌ایم و اقدامات اولیه را انجام داده‌ایم.

آن پیچیدگی‌هایی که در تشخیص کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک یا MASLD داشتیم، در درمان نداریم. راهکارهای درمانی بسیار ساده و مشخص‌اند. منظورمان این نیست که اثربخشی‌شان قطعی است و معلوم. منظور این است که از همان ابتدا، پس از تشخیص قطعی، مسیر پیش رو را نسبتاً خوب می‌دانیم.

مخصوصاً که در کشورمان انتخاب‌های زیادی برای درمان کبد چرب در دسترس نداریم و سبد دارویی‌مان محدود است.

برای ما، مهم‌ترین اقدام درمانی، همان اقدام‌های غیردارویی و تغییرات سبک زندگی هستند.

و شاید مهم‌ترین نکته در درمان این باشد که در دام تبلیغات بی‌شمار برای برخی مکمل‌ها، ترکیبات گیاهی و داروها که عمدتاً هم اثر اثبات‌شده‌ای ندارند، گرفتار نشویم.

اقدامات عمومی برای همه‌ی بیماران

اولین و یکی از مهم‌ترین کارها در شروع درمان، توصیه به قطع مصرف الکل یا پایین آوردن میزان آن است، در حد معادل روزانه دو standard drink برای آقایان و یکی برای خانم‌ها.

برای کاربردی‌تر شدن این حرف و با توجه به رایج بودن الگوی مصرف هفتگی، طبق محاسبات سرانگشتی و غیر دقیق، مصرف حداکثر ۳ تا ۴ شاتِ ۳۰ میلی‌لیتری از مشروبات الکی با درصد الکل کمتر از ۴۰٪ در هفته، معادل standard drink محسوب می‌شود. دقت کنید که شات قهوه اسپرسو معمولاً حداقل حدود ۷۰ میلی‌لیتر است.

با توجه به اینکه ممکن است بیماران در کاهش مصرف میزان الکل، به این اعداد و اندازه‌ها پایبند نباشند و زیاده‌روی کنند، توصیه به قطع مصرف، بهترین رویکرد از نظر عملی و علمی است.

توصیه بعدی انجام واکسیناسیون برای هپاتیت‌های ویروسی است. در بررسی اولیه، با سنجش سطح آنتی‌بادی، ایمنی فرد برای HBV را بررسی کرده‌ایم. طبق آن و در صورت تیتر پایین آنتی‌بادی (کمتر از ۱۰)، واکسیناسیون هپاتیت B را انجام می‌دهیم.

ایده‌آل این است که فرد در برابر HAV نیز ایمن شود؛ اما در کشور ما این واکسن موجود نیست.

قدم بعدی اصلاح ریسک فاکتورهای قلبی عروقی فرد است. درصورتی که فرد هر کدام از بیماری‌های هایپرتنشن، دیابت و دیس‌لیپیدمی را دارد، باید از کنترل بودن بیماری و رسیدن به اهداف درمانی در آن‌ها، مطمئن شویم.

همین‌جا بهتر است این نکته را متذکر شویم که استاتین‌ها هیچ منع مصرفی در افراد با MASLD ندارند، حتی اگر سطح آنزیم‌های کبدی کمی بالا باشد.

درست است که استاتین‌ها مستقیماً کبد چرب را درمان نمی‌کنند، اما با داشتن فواید قلبی – عروقی متعدد و بهبود پروفایل لیپید، در پیش‌آگهی بیماران نقش بسزایی دارند.

پس بیماران را از فواید استاتین محروم نکنیم.

مهم‌ترین اقدام در کبد چرب: کاهش وزن

می‌رسیم به مهم‌ترین و قطعی‌ترین توصیه‌ی درمانی غیردارویی برای کبد چرب: کاهش وزن.

کاهش وزن در همه‌ی افرادی که اضافه‌وزن دارند (BMI بیشتر از ۲۵ کیلو‌گرم بر مترمربع) یا چاقی (BMI بیشتر از ۳۰) دارند، باعث بهبود سطح آنزیم‌های کبدی، بهبود در بیوپسی، پایین آمدن سطح انسولین خون و به طور کلی بهبود کیفیت زندگی این افراد می‌شوند.

به بیماران تأکید می‌کنیم برای کاهش وزن تلاش کنند، حتی اگر نهایتاً وزن آن‌ها خیلی تغییری نکند.

تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که تلاش برای کاهش وزن، فارغ از اینکه وزن را کاهش دهد، به بهبود شرایط قلبی-عروقی و کاهش مورتالیتی کمک می‌کند.

توصیه‌های مربوط به کاهش وزن جزئیات زیادی دارد. اینکه به بیمار بگوییم وزنت را کم بکن و هیچ اشاره‌ای به میزان کاهش وزن، وزن هدف، میزان فعالیت بدنی و نوع آن (هوازی یا غیرهوازی)، همگی جزئیات بیشماری دارند که قصد نداریم به همه آن‌ها اشاره کنیم.

حتی این‌که بگوییم کم بخور نیز کامل نیست. این نوشته در مورد چاقی نیست. اما به یاد داشته باشید که زیاد خوردن نیست که باعث چاقی می‌شود؛ چاقی است که باعث زیاد خوردن می‌شود. این را باید اصلاح بکنیم.

به طور کلی در این افراد، ۵ تا ۷٪ کاهش وزن کمک زیادی به بهبود وضعیت می‌کند.

برخی بیماران ممکن است برای چاقی نیاز به درمان دارویی (مثلاً آگونیست‌های GLP-1) یا حتی جراحی داشته باشند که جزئیات آن خود به درسی جداگانه نیاز دارد.

رژیم غذایی هم تأثیر بسزایی در مدیریت کبد چرب دارد. جزئیات این اقدامات در این بحث نمی‌گنجد اما حتما در مورد رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای جستجو کرده و در مورد آن‌ها بخوانید و به بیمارانتان توصیه کنید.

اینکه بیماران چه چیزهایی هم نخورند، به همان اندازه مهم است. در منابع می‌خوانیم که نوشیدنی‌های حاوی فروکتوز مصرف نشوند. اما این توصیه خیلی ملموس نیست.

چه نوشیدنی‌ها و مواد غذایی حاوی فروکتوز است؟ انواع نوشابه‌های گازدار، عسل، انواع سس‌ها و خیلی از آبمیوه‌ها و دسر‌هایی مثل پای سیب.

دیده‌اند مصرف قهوه (در حد یک تا دو فنجان در روز) کمک‌کننده است. اما حواسمان باشد منظور قهوه‌های خالص است، نه انواع ترکیبات ۳ در ۱ و حاوی قند، یا قهوه همراه با شکلات یا انواع سیروپ که در لاته اضافه می‌شود و حاوی فروکتوز هستند.

در راستای کاهش وزن، توصیه به تغییرات سبک زندگی مثل انواع ورزش‌های هوازی، بی‌هوازی، با یا بدون وزنه، همگی مؤثر هستند. نکته‌ی جالب این است که حتی اگر ورزش باعث کاهش وزن هم نشود، میزان مقاومت به انسولین را کمتر کرده و اثرات متعدد کاردیومتابولیک دارد.

شاید بهتر این باشد که برای تغییرات سبک زندگی، خصوصاً ورزش و رژیم غذایی، بیماران را به کارشناس تغذیه معتمد ارجاع بدهیم یا از آن‌ها بخواهیم مربی ورزشی معتمد بگیرند. اما با توجه به شیوع بالا، این توصیه برای همه قابل انجام نیست.

برای بیمارانی که مراجعه به کارشناس تغذیه یا ورزش کردن زیر نظر مربی برایشان سخت است، شاید تهیه بروشور‌هایی ساده یا ارسال ویدیوهای آموزشی در شبکه‌های اجتماعی و یا معرفی اپلیکیشن‌هایی که در این زمینه کمک‌کننده هستند، کمک زیادی به آن‌ها کند.