ویلیام هبردن، پزشک سرشناس، این تعریف تأمل‌برانگیز و همچنان ملموس را حدود ۳۰۰ سال پیش از روماتیسم ارائه کرد. آن زمان به درد‌های اسکلتی – عضلانی که علتشان را نمی‌دانستند و هر یک هم رفتار منحصر به فردی هم داشتند، روماتیسم می‌گفتند.
لغت روماتیسم (rheumatism) و ریشه آن یعنی rheum خیلی قدیمی است و به یونان باستان برمی‌گردد. آن زمان نظریه‌هایی شبیه به نظریه اخلاط چهارگانه طرفداران فراوانی داشت.
در آن زمان به ترشحات بدن (discharge from body)، روم (rheum) می‌گفتند و روماتیسم را ناشی از وجود جریان بیش از حد روم (rheum) به داخل مفصل می‌دانستند که در نتیجه رباط‌ها کشیده شده و درد ایجاد می‌شود.
پس در واقع کلمه‌ی روماتیسم ریشه در خرافات دارد و هیچ پایه‌ی علمی ندارد.
ریشه rheo را در کلمات زیادی در پزشکی که به معنای جریان یافتن (to flow) است، دیده‌ایم. اسهال (diarrhea) یا آب‌ریزش بینی (rhinorrhea) یا ترشح از گوش (otorrhea) و …
برای همین کلمه روماتیسم و روماتولوژی برای بسیاری از افراد معنایش مشخص نیست و روماتولوژیست را با اسم پزشک مفصل می‌شناسند.
حتی دانشجوهای پزشکی نیز با این رشته و بیماریهایش سخت‌تر کنار می‌آیند. روماتولوژی از جمله مباحثی است که همواره برای دانشجویان گنگ و مبهم بوده و بسیاری آن‌طور که باید با آن ارتباط برقرار نکرده و آن را سخت به حساب می‌آورند و تحمل ابهام آن برایشان راحت نیست.
هر کسی هم معمولاً به سراغ این تخصص نمی‌رود.
قبلاً در مدرسه پزشکی در مورد یکی از نوابغ این روزهای روماتولوژی، یعنی جان استون (John Stone) و داستانش – اینکه چه شد روماتولوژی را انتخاب کرد – نوشته‌ایم. جمله او در ابتدای کتاب بی‌نظیرش یعنی A Clinician Pearls & Myths in Rheumatology را با هم مرور می‌کنیم:
شاید بتوان گفت در حال حاضر رشته روماتولوژی و بیماریهایش یکی از بیشترین چالش‌های تشخیصی و درمانی را در بین کل رشته‌های پزشکی دارد.
چالش تشخیصی روماتولوژی از این نظر است که میزان عدم قطعیت (uncertainty) در آن بالاست و بسیاری از ما، تحمل این حد از ابهام را در طبابتمان برنمی‌تابیم.
از طرفی عمده‌ی داروهایی که در درمان بیماری‌های روماتولوژیک استفاده می‌شوند، عواقب بسیار زیادی دارند. حال تشخیص اشتباه که به تجویز نابه‌جا منجر شود، هم می‌تواند عوارض جانبی زیادی ایجاد کند، و هم می‌تواند باعث بیماری‌های ثانویه‌ی زیادی شود که زندگی بیمار را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
توجه به این موضوع هم مهم است که این عوارض گاهی حتی با تشخیص درست و درمان صحیح با دوز مناسب و زیر نظر صاحب‌نظران این رشته هم رخ می‌دهد.
مثلاً بیماران بسیاری به دنبال مصرف کورتیکواستروئید‌ها، دچار نکروز آوسکولار سر فمور (AVN) شده و در سنین پایین مجبور به جراحی سنگین تعویض مفصل شده‌اند.
علاوه بر این به دلیل استفاده از داروهایی که هر یک به نحوی باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند، فرد دچار نقص ایمنی ثانویه شده و در خطر انواع عفونت‌های فرصت‌طلب قرار می‌گیرد.
قیمت داروهای جدید روماتولوژی هم معمولاً سر به فلک می‌کشد. درحال حاضر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال متعدد و مؤثری برای درمان انواع بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی و سرطان‌ها معرفی شده‌اند که هر یک قیمت گزافی دارند.
همه‌ی این‌ها اهمیت تشخیص درست را نشان می‌دهد و فیلد روماتولوژی را خاص‌تر می‌کند.
روماتولوژی و آزمایشگاه
یکی از ابعاد مهم تشخیص بیماری‌های روماتولوژیک، آزمایشگاه است. این همان قسمتی است که باعث سردرگمی خیلی از دانشجویان می‌شود.
همان قسمتی است که به وفور و بدون اینکه از نظر بالینی شک کافی وجود داشته باشد، تست‌های متعدد درخواست می‌شوند و به جای اینکه کمک‌کننده باشند، ما را از چاله تشخیصی به چاه تشخیصی می‌اندازند.
اینجاست که یک تست RF یا ANA مثبت که بی‌دلیل درخواست شده، هم ما و هم بیمار را گرفتار بررسی‌های غیرلازم می‌کند.
در این مجموعه درس، قصد داریم به نحوی شما را با روماتولوژی آشتی بدهیم. هر یک از تست‌ها، نحوه‌ی انجامشان و اندیکاسیون‌ها و ترتیب درخواست هر یک را توضیح بدهیم.
حجم زیادی از مراجعه‌کنندگان به مطب‌ها به دلیل شکایات اسکلتی – عضلانی است. مهم است بدانیم چه زمانی باید تست درخواست کنیم و چه زمانی نه.
پیش نیاز مطالعه‌ی درس‌های این دوره
توصیه می‌کنیم قبل از شروع مطالعه‌ی این دوره، برخی درس‌های مدرسه پزشکی را که در آن به احتمالات و نسبت درست‌نمایی پرداخته‌ایم، مطالعه کنید:
- احتمال یک بیماری پیش و پس از انجام تست تشخیصی
- منظور از Likelihood Ratio یا نسبت درست‌نمایی چیست؟
- استدلال بالینی چیست؟
منبع برای مطالعه
برای مطالعه بیشتر در مورد تست‌های روماتولوژی و درخواستشان به عنوان یک پزشک عمومی، توصیه می‌کنیم مقاله بی‌نظیر انجمن پزشکان خانواده آمریکا (AAFP) را بخوانید و در زمان خواندن این مجموعه درس، به عنوان مقاله‌ی پایه، نکات مد نظرتان را به آن اضافه کنید (لینک دانلود مقاله).
ترتیبی که مدرسه پزشکی برای مطالعه‌ی مجموعه درس «روماتولوژی و آزمایشگاه» پیشنهاد می‌دهد، به صورت زیر است:
مسیر فرعی و مسیر لکتین در سیستم کمپلمان
آزمایش CH50 و اندازه گیری سطح C3 و C4
برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید
