گلودرد | افتراق فارنژیت حاد ویروسی از استرپتوکوکی

فارنژیت یکی از شایع‌ترین علل مراجعه بیماران به مراکز درمانی است که به‌ویژه در فصول سرد سال شیوع بیشتری پیدا می‌کند.

این بیماری می‌تواند ناشی از عوامل عفونی مختلف باشد، اما از نظر بالینی، تمایز میان فارنژیت ویروسی و باکتریایی برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد.

و از بین تمامی علل باکتریال، فارنژیت استرپتوکوکی برای ما مهم است. علت اهمیت این باکتری، امکان ایجاد تب روماتیسمی با برخی از انواع آن است که می‌خواهیم با درمان مناسب،‌ جلوی ایجادش را بگیریم.

عمده‌ی آنتی‌باکتریال‌هایی که برای درد گلو داده می‌‌شود، در اصل هدفش گلودرد استرپتوکوکی است. اما فارنژیت استرپتوکوکی، سهم کوچکی از انواع گلو درد را شامل می‌شود.

به همین خاطر است که جواب مهم‌ترین سؤال بیمارانی که درد گلو دارند – «آیا چرک خشک‌کن مصرف بکنم؟» – عمده‌ی اوقات، نه است.

اما باید بتوانیم همان سهم کوچک از کل گلودردها را به درستی شناسایی کنیم.

در این درس، قصد داریم گام‌به‌گام با تفاوت‌های اصلی این فارنژیت استرپتوکوکی و ویروسی و روش افتراق آن‌ها از یکدیگر آشنا شویم تا بتوانیم در مواجهه با این سؤال به پاسخ درستی برسیم.

تمایز بین فارنژیت ویروسی و باکتریایی نه‌تنها بر روند درمان بیمار تأثیر مستقیم دارد، بلکه در مدیریت بهینه مصرف داروهای آنتی‌باکتریال و کاهش خطرات ناشی از مقاومت باکتریایی نقشی اساسی ایفا می‌کند.

تعریف فارنژیت

فارنژیت (pharyngitis) به التهاب مخاط حلق اطلاق می‌شود که ممکن است به‌صورت حاد یا مزمن بروز کند.

دقت کنیم که ما در این درس از فارنژیت صحبت می‌کنیم و اگر بیمار، نازوفارنژیت (Nasopharyngitis) دارد (یعنی علائم کوریزا وجود دارد)، این بیماری تقریباً همیشه ویروسی است و دیگر دغدغه افتراق نداریم.

این التهاب معمولاً با علائمی مانند گلودرد، تب، و درد هنگام بلع همراه است؛ اما باید توجه داشت که گلودرد مترادف فارنژیت نیست و ممکن است در اثر شرایط دیگری مثل آبسه‌های فضای زیر فک، پشت حلق و اطراف لوزه‌ها، تیروئیدیت، ریفلاکس اسید معده، تومورها، ترشحات پشت بینی (post-nasal discharge) یا حتی سکته‌ی قلبی نیز ایجاد شود.

از نظر پاتوفیزیولوژی، فارنژیت معمولاً یک فرایند التهابی خوش‌خیم و خودمحدود‌شونده است. با این حال، در برخی موارد شدید، ممکن است منجر به عوارضی مانند انسداد راه هوایی – در شرایطی مثل ویروس EBV – شود.

این بیماری از طریق تماس مستقیم فرد با فرد یا انتشار قطرات تنفسی (aerosolized respiratory secretions) منتقل می‌شود. اگرچه انتقال از طریق اشیاء آلوده نادر است، حضور در محیط‌های شلوغ مانند مدارس، مراکز نگهداری کودکان و پادگان‌های نظامی می‌تواند احتمال انتقال را افزایش دهد.

از دید آناتومیکی، فارنژیت می‌تواند تمامی اجزای حلقه والدیر (Waldeyer ring) را تحت تأثیر قرار دهد. همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنیم، این حلقه شامل لوزه‌های کامی (palatine tonsil)، لوزه‌های حلقی (pharyngeal tonsil)، لوزه‌های لوله‌ای (tubal tonsils) (اطراف لوله‌های استاش) و لوزه‌های زبانی (lingual tonsil) در قاعده زبان است.

عوامل شایع فارنژیت ویروسی

عوامل ویروسی شایع‌ترین علت فارنژیت حاد هستند. آن‌قدر که تقریباً تا نیمی از علل فارنژیت، صرفاً به علت ویروس‌های تنفسی است.

ویروس‌های دستگاه تنفسی از جمله آدنوویروس، رینوویروس (عامل سرماخوردگی)، و کروناویروس‌ها (شامل SARS-CoV-2، ویروس عامل COVID-19) از علل اصلی فارنژیت ویروسی به‌شمار می‌روند.

تدریس دکتر محمدرحیم کدیور در مورد گلودرد استرپتوکوکی

دکتر محمدرحیم کدیور، متخصص کودکان و فوق تخصص بیماری‌های عفونی کودکان، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شیراز است.

در ویدیوی زیر که حدود ۷ دقیقه است، ایشان با نشان دادن مجموعه‌ای از عکس‌های بیماران خویش، مروری بر گلودرد استرپتوکوکی دارد که توصیه می‌کنیم حتماً آن را ببینید.

پیام درس

برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید