معاینه پای دیابتی و تست مونوفیلامنت

حتماً تا به حال اصطلاح پای دیابتی یا diabetic foot را شنیده‌اید. پای دیابتی به صورت کلی به عوارضی اشاره می‌کند که به دلیل درگیری اعصاب توسط دیابت و متعاقباً کاهش حس پا (foot sensation) رخ می‌دهد. این عوارض شامل زخم، تغییر شکل و آرتروپاتی شارکو (Charcot arthropathy) و عفونت است.

سالانه حدود ۲ تا ۶٪ افراد مبتلا به دیابت، دچار زخم پا می‌شوند و پای دیابتی علت اصلی بستری در بین دیابتی‌‌هاست و شایع‌ترین علت قطع عضو غیرترومایی (non-traumatic amputation) به حساب می‌آید.

به دلیل همین شیوع بالا و تأثیر زیادی که بر روی کیفیت زندگی دارد، معاینه پای دیابتی جزء جدا نشدنی معاینه فیزیکی در هر بیمار مبتلا به دیابت است.

شاید قطع شدن پا یا حتی یک انگشت پا، برای جلوگیری از گسترش عفونت ایجاد شده برای ما پزشکان به راحتی قابل پذیرش باشد، اما این قطع عضو برای بیمارانمان تبعات زیادی به همراه دارد.

قطع عضو را باید مساوی با کاهش شدید در کیفیت زندگی فرد، اختلال در شغل و فعالیت‌های معمول روزانه و استرس روانی زیاد برای او و خانواده‌اش در نظر بگیریم. برای همین خواهش می‌کنیم معاینه‌ پای دیابتی را که چند دقیقه‌ هم بیشتر طول نمی‌کشد، از بیماران خود دریغ نکنیم.

می‌دانیم که انجام معاینه‌ی پا شاید کمی برایمان ناخوشایند باشد و از طرفی بیماران نیز کمی در برابر بیرون آوردن کفش و جوراب خود، اکراه داشته باشند. اما اهمیت این معاینه باید آن‌چنان در ذهنمان برجسته باشد، که این سختی‌ها را بپذیریم و بیماران را نیز برای آن تشویق کنیم.

پوستر زیر که Happy Foot poster نام دارد، در کلینیک دیابت دانشکده پزشکی برادی (Brody School of Medicine) نصب شده است و به خوبی بیماران را از نظر ذهنی و حتی فیزیکی آماده‌ی انجام معاینه پا می‌کند، حتی قبل از اینکه پزشک از آن‌ها بخواهد:

انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که معاینه کامل پای دیابتی باید بلافاصله پس از تشخیص دیابت نوع ۲ و بعد از گذشت پنج سال از تشخیص دیابت نوع ۱، و سپس حداقل به صورت سالیانه توسط پزشک انجام شود. قسمت دیگری از این معاینه، بررسی در منزل توسط بیمار است که باید به او نیز آموزش داد.

معاینه کامل پای دیابتی اجزاء مختلفی دارد که در جدول زیر آمده است (+):

علی‌رغم اهمیت زیاد تشخیص نوروپاتی، با معایناتی که به طور معمول انجام می‌دهیم، نمی‌توانیم پلی نوروپاتی دیابتی را تشخیص دهیم و بیش از نیمی از بیماران با زخم پای دیابتی، شکایتی از بی‌حسی یا درد ندارند و حتی به راحتی پنبه یا نوک تیز سوزن (در حس pinprick) را حس می‌کنند.

برای همین اکثر متخصصین دیابت از ابزاری ساده‌ و حساس‌تر به اسم مونوفیلامنت (monofilament) استفاده می‌کنند تا افراد دارای نوروپاتی که در خطر ایجاد زخم هستند را شناسایی کنند.

در ادامه معاینه پای دیابتی را با تمرکز بر تشخیص نوروپاتی دیابتی و تست مونوفیلامنت توضیح می‌دهیم.

برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید