تشخیص‌ آزمایشگاهی بروسلوز

هر دانشجوی علوم پزشکی در ایران این جمله را شنیده است که اگر کسی با هر گونه درد مفصلی به شما مراجعه کرد، فارغ از سن یا جنس، به بروسلوز فکر کنید.

با توجه به شیوع این بیماری در کشورمان، این توصیه کاملاً قابل درک است.

بروسلا دغدغه‌ی کشور ماست؛ اما در بسیاری از کشورهای جهان اول، در کتب مرجع پزشکی به آن کمتر پرداخته شده است.

به همین خاطر سعی می‌کنیم در چندین نوشته این بیماری مرموز را مورد بحث قرار دهیم.

در ادامه به تشخیص آزمایشگاهی باکتری بروسلا می‌پردازیم.

تشخیص بروسلوز به علل مختلف دشوار است. از طرفی علائم و نشانه‌های بروسلوز بسیار متنوع و غیراختصاصی هستند.

به خاطر این علائم گسترده و نبودن نشانه‌ی پاتوگنومونیک، تشخیص قطعی بروسلوز بدون روش‌های آزمایشگاهی مقدور نیست.

اما با وجود وابسته بودن به آزمایشگاه تست مشخص و کاملاً دقیقی نیز برای این بیماری وجود ندارد.

پیچیدگی و تنوع تست‌های تشخیصی این بیماری و ابهام های موجود در تفسیر بالینی نتایج آن‌ها، تشخیص این بیماری را دشوارتر می‌کند.

قبل از این‌که به روش‌های اندازه‌گیری آنتی‌بادی و جزئیات آنها بپردازیم، لازم است مختصری در مورد ایمونولوژی بیماری بروسلوز صحبت کنیم.

زیرا تشخیص بروسلوز چند فرق عمده با دیگر بیماری‌های عفونی دارد که درک آن با دانستن ایمونولوژی بیماری،‌ بهتر صورت می‌گیرد.

پاسخ ایمنی به بروسلا

ایمنی ذاتی

ایمنی ذاتی از بدو ورود این میکروب به بدن (از پوست آسیب دیده یا مخاطات) وارد عمل می‌شود.

فاگوسیتوز و کشتن داخل سلولی بروسلا از جمله کارکردهای ایمنی ذاتی در مقابله با این ارگانیسم است.

بروسلا همانند مایکوباکتریوم‌ها و لیستریا یک باکتری داخل سلولی است و مکانیسم‌های مشابهی برای فرار از ایمنی ذاتی دارد (مقاومت در برابر کشته شدن داخل لیزوزوم‌های فاگوسیت‌ها).

اگر فاگوسیت‌ها قادر به کنترل و ریشه کنی عفونت شوند، بیماری بروسلوز ایجاد نخواهد شد و در این شرایط گفته می‌شود فرد مقاومت ذاتی به بروسلا دارد.

مقاومت ذاتی به برخی سویه‌های بروسلا در مطالعات حیوانی گزارش شده است؛ ولی اهمیت این پدیده در انسان روشن نیست.

در مواردی که ایمنی ذاتی قادر به کنترل عفونت نباشد، مکانیسم‌های بدن برای مقابله با بروسلا مشابه سایر باکتری‌های داخل سلولی است (فعالسازی ماکروفاژ توسط لنفوسیت‌های T و تشکیل گرانولوم).

ایمنی هومورال و ایجاد آنتی بادی ضد بروسلا

آنتی‌ژن اصلی بروسلا که علیه آن آنتی‌بادی ساخته و ترشح می‌شود، مولکول لیپوپلی‌ساکارید (lipopolysaccharides یا LPS) است.

ساختار LPS بروسلا شبیهِ باکتری‌های گرم منفی دیگر است؛ اگرچه عملکرد اندوتوکسینی آن ضعیف‌تر است.

روش‌های تشخیص سرولوژی رایج همین آنتی‌بادی ضد LPS را اندازه می‌گیرند و علت وجود نتایج مثبت کاذب در آن‌ها، تشابه مولکول LPS بروسلا با سایر باکتری‌های گرم منفی است.

تعدادی از این باکتری‌ها که با واکنش متقاطع (cross reaction) می‌توانند سرولوژی مثبت بروسلا ایجاد کنند، عبارتند از:

• E. coli O:157
• Yersinia enterocolitica O:9
• Salmonella O:3
• Francisella tularensis
• Vibrio cholera

حتی سرولوژی بروسلا ممکن است با واکسن وبا نیز مثبت بشود.

شروع بیماری بروسلوز در حدود نیمی از موارد به صورت حاد و با دوره کمون حدود ۲ الی ۳ هفته‌ای است. در نصف دیگر موارد، بیماری بروسلوز بصورت تحت حاد و آهسته، در عرض هفته‌ها و ماه ها بعد از عفونت خود را نشان می‌دهد.

در اولین هفته ایجاد عفونت، آنتی‌بادی ترشح شده علیه بروسلا از نوع IgM است. با تداوم بیماری و از هفته دوم عفونت، IgG و IgA هم ترشح می‌شود (در نتیجه‌ی پدیده class switching).

با مزمن شدن عفونت بروسلا، تیتر IgG و IgA بیشتر از IgM خواهد شد و در موارد مزمن و طول کشیده غلبه با IgG و IgA بوده و تیتر IgM اندک است. هم‌چنین تغییر avidity و subclass را در IgG و IgA شاهد خواهیم بود.

این تغییر برای ما اهمیت بالینی دارد. در مواردی که عفونت بسیار طولانی شود ایمونوگلوبولین‌هایی که فاقد خاصیت آگلوتیناسیون هستند غلبه پیدا می‌کند و ممکن است تست رایت به صورت منفی کاذب گزارش شود.

ایمنی سلولی

ایمنی سلولی به واسطه لنفوسیت‌های T به عنوان مکانیسم اصلی مقابله بدن با بروسلا شناخته می‌شود.

اینترفرون گاما که از سلول T-helper 1 ترشح می‌شود، با فعال کردن ماکروفاژها کشتن داخل سلولی بروسلا را تسهیل می کند.

همانند TB، در بروسلوز هم ازدیاد حساسیت تأخیری (نوع ۴) به آنتی‌ژن‌های پروتئینی بروسلا ایجاد می‌شود که می‌توان با تزریق اینترادرمال، این پروتئین‌ها را بررسی کرد.

این پاسخ همان‌گونه که از اسمش پیدا است، مدت‌ها بعد از ایجاد آنتی‌بادی به وجود آمده و تا ماه‌ها بعد از کاهش تیتر آنتی‌بادی باقی می‌ماند.

برخلاف TB، از این روش برای تشخیص عفونت بروسلا یا بیماری بروسلوز استفاده نمی‌شود.

روش‌های تشخیصی در بروسلوز

از سه روش کشت، سرولوژی و آزمایش‌های مولکولی مثل PCR برای تشخیص بروسلا استفاده می‌شود.

آزمایش‌های کمکی نیز وجود دارد که می‌تواند شک‌مان را قوی‌تر بکند. وجود کم‌خونی، تغییر میزان گلبول‌های سفید، transaminitis (افزایش AST و ALT)، کاهش پلاکت و حتی پان‌سیتوپنی، از تغییراتی است که در بروسلا انتظارشان را داریم.

تغییرات آزمایشگاهی بروسلا را در درس علامت و نشانه بروسلوز کامل‌تر بررسی کرده‌ایم.

آزمایش‌های دیگری نیز البته وجود دارد. مثلاً سطح Irisin که یک واکنش‌گر فاز حاد است، در بروسلا افزایش چشم‌گیر دارد.

آیریس به معنای رنگین‌کمان است و در افسانه‌های یونان،‌ آیریس که دختر تامائوس و الکترا بود،‌ پیام‌های خدایان را حمل می‌کرد.

اما آیریسین در حال حاضر فقط در چند آزمایشگاه خاص در دنیا در دسترس است و فعلاً به همان روش‌های قدیمی متکی هستیم که در ادامه توضیح داده می‌شود.

برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید