آنژیوکت چیست؟ | انواع رنگ و سایز آن

آنژیوکت که مخفف آنژیوکاتتر (angiocatheter) بوده، از دو بخش angio به معنی رگ خونی و catheter به معنی لوله، تشکیل شده است.

اصطلاح آنژیوکاتتر برای لوله‌ای به کار می‌رود که به کمک آن مستقیماً به داخل یک رگ دسترسی داریم. اگرچه کاتترهای شریانی نیز وجود دارد، در ادامه ما در مورد کاتترهای وریدی می‌نویسیم که یکی از پرکاربردترین وسایل در کل پزشکی هستند.

برای ایجاد دسترسیِ وریدی (venous access) ما دو راه داریم. از طریق رگ محیطی (peripheral venous access) و یا یک رگ مرکزی (central venous access). ورید فمورال نمونه‌ای از وریدهای مرکزی است که برای دسترسی به این وریدها، آنژیوکاتتر طول کافی ندارد و از وسایل دیگری باید استفاده کنیم. از آنژیوکاتتر برای دسترسی به وریدهای سطحی (محیطی) می‌توان استفاده کرد.

ما به جای آنژیوکاتتر عمدتاً از کلمه آنژیوکت (angiocath) استفاده می‌کنیم. آنژیوکت اسم تجاری یکی از انواع کاتتر‌های وریدی محیطی است که توسط شرکت BD تولید می‌شود.

شرکت BD در سال ۱۸۹۷ تأسیس شده و یکی از قدیمی‌ترین کمپانی‌هایی است که در زمینه تولید انواع ابزار آلات و کیت‌های پزشکی نظیر سرنگ، سوزن و کیت تزریق انسولین، محیط کشت، کیت‌های تشخیصی، دستگاه فشارسنج و البته آنژیوکت فعالیت می‌کند.

آنژیوکت درون یک ورید محیطی تعبیه شده و می‌توانیم از آن برای نمونه‌گیری و تزریق مایعات، انواع فرآورده‌های خونی و انواع داروها استفاده کنیم.

البته گاهی کاربردهای دیگر هم پیدا می‌کند. مثلاً برای فردی که دچار پنوموتوراکس فشاری (tension pneumothorax) شده است، از یک آنژیوکت برای درمان موقت تا زمانی که لوله سینه‌ای (chest tube) تعبیه شود استفاده می‌کنیم.

یک آنژیوکت استاندارد که در شکل زیر می‌بینید از سه قسمت کلی تشکیل شده است:

قسمت (1) کاتتر است که خود چهار بخش دیگر تشکیل شده است:

• بخش 1a – نوک آنژیوکت (tip) که درون رگ قرار می‌گیرد.
• بخش 1b – بال‌ آنژیوکت (wing) برای این‌که تعبیه‌ی آن راحت‌تر شده و هم‌چنین محلی باشد برای این‌که به چسب به سطح پوست محکم شود.
• بخش 1c – دریچه (vavle) که از آن برای تزریق دارو با سرنگ استفاده می‌شود
• بخش 1d – یک قسمت انتهایی که محلی برای اتصال به سِتِ مایعات وریدی و یا گذاشتن سر (cap) در بین تزریقات است.

قسمت (2) سوزن (needle) است که در شکل بالا کمی عقب کشیده شده است. از سوزن به عنوان گاید و سوراخ کردن پوست و ورود به رگ استفاده می‌شود. بعد از این‌که کاتتر وارد رگ شد و برگشت خون را مشاهده کردیم، سوزن بیرون کشیده می‌شود تا آسیبی نرساند.

قسمت (3) هم که سر محافظ آنژیوکت است که قبل از استفاده جدا می‌شود.

آنژیوکت در سایزهای متفاوتی تولید می‌شود که برای راحتی شناسایی سایز آن‌ها از رنگ بندی متفاوتی استفاده می‌شود.

برای سایزبندی انواع مختلف لوله‌ها و تیوب‌هایی که در بالین استفاده می‌کنیم (مثل کاتتر ادراری و آنژیوکت) از برخی مقیاس‌ها استفاده می‌شود.

یکی از این مقیاس‌ها French catheter scale است که از آن برای سایزبندی لوله‌هایی مثل کاتتر فولی استفاده می‌کنیم و به طور خلاصه آن را به صورت Fr می‌نویسند. در این مقیاس، هر چه قطر بیشتر باشد، عدد قبل Fr بیشتر است. مثلاً سوند فولی شماره 18Fr از سوند شماره 16Fr، قطر بزرگتری دارد.

برای آنژیوکت اما از مقیاس بیرمینگهام (Birmingham gauge) استفاده می‌شود که آن را به صورت G می‌نویسند (مثلاً آنژیوکت سایز 14G). در این مقیاس، برعکس مقیاس French، هر چه قطر بیشتر باشد، عدد قرار گرفته قبل حرف G کوچک‌تر می‌شود.

این سیستم بر اساس اندازه قطر خارجی (outer diameter)، کاتترها را تقسیم‌بندی می‌کند. بزرگترین سایز این مقیاس عدد 5G (حدود ۱۲/۷ میلی‌متر) بوده و کوچک‌ترین آن 36G (۰/۱ میلی‌متر) است.

در شرایط بالینی مختلف، از انواع آنژیوکت استفاده می‌کنیم. مثلاً هرگاه نیاز به تزریق سریع باشد، به سراغ آنژیوکت‌هایی با قطر بیشتر می‌رویم.

برای افراد بزرگسال، به طر معمول در بخش‌ها از آنژیوکت صورتی و برای کودکان عمدتاً از آنژیوکت آبی استفاده می‌شود.

در شکل زیر انواع آنژیوکت را بر حسب سایز و رنگ و هم‌چنین میزان مایع (flow rate) که در هر دقیقه می‌توانند عبور بدهند را می‌بینید. بر همین اساس کاربرد آن‌ها متفاوت می‌شود.