کمتر دو کلمه‌ای مثل «دهیدراسیون» و «هایپوولمی» در پزشکی هستند که با وجود تفاوت معنایی فاحشی که دارند، حتی توسط متخصصین و صاحب‌نظران نیز به میزان زیادی به جای هم استفاده بشوند.
از آن‌جایی که بر اساس همین کلمات است که رویکرد تشخیصی و درمانی‌مان را پیش می‌گیریم، در برچسب زدن باید دقت مضاعف داشته باشیم.
دهیدراسیون (dehydration) یا کم آبی یا دهیدره شدن یعنی که از آب کل بدن (total body water) کم شده است. با توجه به درس معادله ادلمن، کاهش آب بدن منجر به افزایش غلظت سدیم می‌شود.
در نتیجه، در کم آبی انتظار داریم که در صورت عدم نوشیدن آب، هایپرناترمی به وجود بیاید. دقت کنیم که ممکن است سدیم نسبت به پایه زیادتر شده باشد و به خاطر نداشتن عدد سدیم پایه، متوجه این موضوع نشویم.
در کم آبی، هم از داخل سلول و هم از خارج آن آب از دست می‌دهیم. نسبتش نیز همانند حالت طبیعی است. یعنی عمده‌ی این آب (دو سوم) از داخل سلول و یک‌سوم این آب از خارج از سلول از دست رفته است.
به همین خاطر است که دیرتر در علائم حیاتی اختلال به وجود می‌آید. تغییر علائم حیاتی بر اساس تغییر حجم داخل عروقی است. از آن‌جایی که تنها ۱/۱۲ از کل آب بدن در داخل عروق است، حجم زیادی آب باید از دست برود تا حجم عروقی به میزان قابل توجهی کم شده که ضربان قلب و در ادامه فشار خون تغییر کنند.
اما در هایپوولمی (hypovolemia) یا کم حجمی یا volume depletion، کاهش حجم خارج سلولی (extracellular fluid volume) را شاهد هستیم. استفاده از دیورتیک، خونریزی، اسهال و استفراغ از علل هایپوولمی هستند.
هر کم آبی در دل خود کم حجمی را هم دارد؛ اما برعکس این جمله صادق نیست.
این نگاه در هنگام درمان خود را به خوبی نمایان می‌سازد: می‌خواهیم برای بیمار hydration انجام بدهیم یا volume repletion؟ جواب این سوال نوع مایعی را که تجویز می‌کنیم مشخص می‌کند.
هدف از گفتن این تفاوت، تلاش بیش از حد برای کشیدن یک مرز محکم بین این دو عبارت نیست. حالات کمی وجود دارد که فرد آب خالص از دست بدهد. مثلاً یکی از این شرایط ننوشیدن آب است. حالات کمی هم وجود دارد که مایعی دقیقاً ایزوتون از دست برود. یکی از مثال‌های از دست دادن یک مایع ایزوتون، خونریزی است.
عمده‌ی اوقات یک حالت بینابینی وجود دارد. موضوع این است که بر اساس پاتوفیزیولوژی اولیه بتوانیم برچسب درست را انتخاب کنیم.
به عنوان نکته‌ی آخر یادمان باشد که عدد سدیم در هایپوولمی می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
در صورت سالم بودن هیپوتالاموس و هیپوفیز، در هر هایپوولمی، هورمون ضد ادراری افزایش می‌یابد. اگر فرد مایع هایپوتون دریافت کرده باشد، یک کلیه‌ی سالم به خاطر افزایش ADH از دفع این مایع جلوگیری می‌کند و آب کل بدن زیاد می‌شود و ممکن است حتی غلظت سدیم کمتر هم بشود.
